Kadınlarda sıklıkla görülen idrar kaçırmanın nedenleri nelerdir?
Kadınlarda idrar kaçırma nın en sık iki sebebi vardır .
- Sıkışma tipi idrar kaçırma
- Karın içi basınç artışına bağlı idrar kaçırma (stres tipi idrar kaçırma)
Kadınlarda idrar kaçırma hayat kalitesini ciidi derecede etkileyen bir problemdir .Zor doğumlar ve fazla sayıda doğumlar idrar yolunun son bölümü olan üretranın dengesinin bozulmasına neden olmaktadır. Bu denge bozulduğu zaman, mesane yani idrar kesesi kasılıp idrarı dışarı atmak isterken, son idrar yolu yani üretra, dengeli ve stabil ise idrarı tutabiliyor ama oynak hale gelmişse hasta da idrar kaçırma izlenmektedir
Öksürürken, hapşırırken, yataktan doğrulurken, eline ağır bir şey alırken idrar kaçırma meydana gelmektedir. Vajinal muayene ile bu hastalara kolaylıkla teşhis koyulabilir.
Vajinal muayenede karın içi basıncını attıracak öksürme, hapşırma, ıkınma gibi her türlü manevrayla hasta idrarını kaçırıyorsa ve üretranın oynak olduğunu görürsek, stres inkontinans olarak adlandırıyoruz. Bu tip idrar kaçırma tedavisinde operasyon uygulanabilir fakat ilk tedavi yaklaşımı operasyon olamamalıdır.
Bir diğer idrar kaçırma türü özellikle belli yaşın üzerinde kadınlarda ve menopoz sonrası olmaktadır. Bu tür idrar kaçırma; eğer altında yatan başka bir sebep yoksa, idrarın geldiğini anlayıp yetiştirememe tarzında olmaktadır. Buna da aşırı aktif mesane denilmektedir. Ve bu teşhisi koymak için başka olabilecek nedenler ekarte edilmektedir. Yani hastada bir omurilik ya da beyin problemi olup olmadığı araştırılmaktadır. Genellikle ilaçla tedavi edilmektedir. Eğer hasta ilaçlara direnirse ve bu tarz idrar kaçırma kasların hayat kalitesini ciddi şekilde bozarsa o zaman idrar kesesine botoks uygulanmaktadır. diğer tedavi metadları arasına perkutan tibial sinir stimulasyonu mevcuttur.
Kadınlarda İdrar Kaçırma Da Önceden Alınabilecek Önlemler Var mıdır?
Doğru spor çok önemlidir. Pelvis dediğimiz kalça kemikleri arasında kalan boşluklar vardır. Pelvis kaslarını güçlendirmek kalça tabanını güçlendirmek . Fizik tedavi uzmanlarının önerdiği birtakım egzersizler vardır onları da belli bir yaştan sonra yapmak gerekir Çünkü östrojen kaybıyla beraber menopozdan sonra kas zaafiyeti ve vajina kuruluğu başlamaktadır. Vajina kuruyunca da dengesini kaybetmektedir. Kegel egzersizleri dediğimiz egzersizlerle pelvik kaslar güçlendirilebilir . Ayrıca manyetik koltuk denilen bir cihazlada tedavi verilebilir
Stres Ve Sıkışma Tipi İdrar Kaçırma İçin Tedaviler
Aşağıdaki tedavi yöntemleri stres ve sıkışma tipi idrar kaçıran kadınlarda tedaviye yardımcı olabilir.
Alınan sıvının niteliğide önemlidir çay ve kahve idrar sıklığını artırır ayrıca tuz alınımı
Geceleri sık idrara kalkma ve geceleri idrar kaçırma şikâyeti olan hastalarda yatağa gitmeden 3-4 saat önce sıvı alımının durdurulması faydalı olacaktır.
Eşlik Eden Diğer Hastalıkların Tedavisi
Bazı hastalıklar idrar kaçırma şikâyetlerini arttırabilir. Böyle hastalıkların tedavi edilmesi de idrar kaçırma miktarını azaltacaktır. Bunlardan bazıları;
- Diüretik yani idrar söktürücü ilaçlar çoğu zaman tansiyon ilaçlarıdır tedavi protakolünde değerlendirilir.
- Şeker hastalığı kan şekeri seviyesi düzenlenmesi .
- Obez ya da kilolu hastalarda kiloların verilmesi idrar kaçırma miktarını azaltacaktır.
- Tuvalet eğitiminde 1. Basamak tuvalete gidiş zaman aralıklarını uzatmaya çalışmak.
- Tuvalet aralıklarını uzatma çalışmaları sırada hastada ani idrar sıkışması ve aşırı idrara çıkma isteği olduğunda hastaya oturuyorsa oturduğu yerden kalkma, ya da hareket etme, değişik hareketler yapma, pelvik kaslarını çalıştırma (Kegel) egzersizleri yapma ve zihninde bu aşırı isteğin yavaş yavaş yok olacağını düşünme gibi egzersizler öneriyoruz.
- 1-2 hafta sonra hastalara tuvalete gidiş zaman aralıklarını 15 ya da 30 dakika arttırmalarını ve 1,5 saatte bir tuvalete gitmelerini öneriyoruz.
- Böylece yavaş yavaş hastaların tuvalete gitme sıklığını azaltmayı amaçlıyoruz. Normal bir insanda gündüz uyanıkken 3-4 saatte tuvalete gitme ve geceleri tuvalet için uyanmama ideal olanıdır. Daha yaşlı insanlarda bu sürelerin biraz daha kısalması ve geceleri 1 kez tuvalete kalkmak normal olarak kabul edilmektedir.
- Aşırı aktif mesane ve sıkışma tipi idrar kaçırma tedavisinde kullanılan yukarıdaki ilaçlar çeşitli yan etkilere sahiptir. En sık görülen yan etkiler, ağızda kuruluk, kabızlık ve midede yanma şeklindedir.
- Mesaneyi gevşetme özelliği olan bu ilaçların kullanılması düşük de olsa idrar retansiyonu (idrar yapamama) riskine sahiptir. Özellikle yaşlı hastalarda bu tedaviye başalamadan önce işeme sonrası mesanede kalan idrar miktarına mutlaka bakılmalıdır.
- Yaşlı hastalarda merkezi sinir sistemi üzerinde etkileşimleri daha fazla olan ilaçlar daha dikkatli kullanılmalıdır.Bu grup ilaçlarda beyin fonksiyonlarında yavaşlama olur
Sıkışma Tipi İdrar Kaçırma Ve Aşırı Aktif Mesane De Tedaviler
Mesane İrritanları
İdrar kaçırma problemi ile karşı karşıya olan insanlar dikkat ettiklerinde bazı yiyecek ve içeceklerin idrara gitme sıklıklarını arttırdığını tespit edebilirler. Sıklıkla kafein içeren kahve ve sodalar, alkol, baharatlı yiyecekler, asidik yiyecekler ve içecekler, suni tatlandırıcılar bu tip etkilere sahiptir. Böyle durumlarda bu gıdaların azaltılmasının yada tamamen kesilmesinin denenmesi ve olumsuz etkisinin olup olmadığının anlaşılması önerilir.
Mesane Eğitimi
Sık sık idrara sıkışmak hayat kalitesini olumsuz yönde çok etkileyen bir durumdur. Mesane eğitimi ile amaçlanan idrarı daha çok depolamak ve tuvalete gidiş sıklıklarını azaltmaktır. Mesane eğitimi iki bölümden oluşur.
Bunlardan ilki tuvalete önceden hesaplanmış belirli zaman aralıklarında gitmek,
Diğeri ise ani sıkışmaları engelleyecek stratejiler geliştirmek
Kabızlığın Engellenmesi
Kabızlık ani idrara sıkışmayı sık tuvalete gitmeyi arttıran olumsuz bir tablodur. Rektumda dışkının vermiş olduğu dolgunluk hissi hemen rektumun ön tarafında yer alan mesanede de benzer hisler meydana getirebilir. Mesanenin az bir miktarda idrarla dolmasına rağmen çok fazla idrarla doluymuş gibi bir his meydana gelmesine neden olabilir. Bu durumda hasta mesaneyi sık sık boşaltma isteği ile karşı karşıya kalır. Yiyeceklerimizdeki lifli gıdaların oranını arttırmak (günde 20-30 gr. kadar lifli gıda alımı örneğin yulaf) kabızlığı önler. Her kişinin kendine daha iyi gelen yumuşatıcı gıdayı bulması ve bunları diyette alarak kabızlığı önlemesi önerilir.
İlaçlar
Bazı insanlarda önleyici yöntemler yeterli olmamakta ve idrar kaçırmanın tedavisi için ilaç kullanımı gerekmektedir. Bu ilaçlara örnek olarak oxybutynin (üropan), tolterodin (detrusitol), fesoterodine (toviaz), solifenasine (kinzy, vesifix) ve darifenacine (emselex) gösterilebilir. Bu ilaçların başarısını arttırmak için mesane eğitimini yapmak çok önemlidir. Hasta ilaç kullanımı ile beraber mesane eğitimine de dikkat ederse başarı oranları artmaktadır.
Yukarıda sayılan ilaçların hastalara etkileri tamamen aynı değildir. Her hasta kendine uygun ilacı seçmek için bazen birkaç tanesini denemek zorunda kalabilir.
İlaç kullanımı bazı hastalarda geçici bir süre olur. Hasta semptomlardaki düzelmeden sonra ilaçları bırakabilir ancak çoğunlukla hastalar çok daha uzun süreler hatta bazen ömür boyu ilaçlar kullanmak zorunda kalabilir.
Botulinum
Botulinum toxin A bir bakteri tarafından üretilen ve kasları felce uğratma özelliği olan bir toksindir. Mesane kaslarının istemsiz kasılmaları sonucu oluşan aşırı aktif mesane ve sıkışma tipi idrar kaçırma hastalığında kullanılabilir. Mesane kaslarına botulinum enjekte edilerek istemsiz kasılmalar azaltılmaya çalışılmaktadır. Birçok ciddi ve kontrollü tıbbi çalışmalarda idrar kaçırma sıklığının azaldığı rapor edilmiştir.
Botulinum haddinden fazla uygulandığı durumlarda mesanenin kasılması ve boşalma fonksiyonu üzerinde olumsuz etki yapabileceği düşünülmektedir. Böyle bir durum geliştiğinde temiz aralıklı kateterizasyon (TAK) adı verilen hastanın kendi kendine sonda uygulayarak mesanesini bir tüp vasıtasıyla boşaltmasının gerektiği durum oluşabilir.
Botoulinum en eleştiriye açık yanı etkileri geçici olmasıdır. Toksin vücutta yavaş yavaş kayboldukça felç olan kasların işlevi geri dönecek ve mesane tekrar istemsiz çalışmaya başlayacaktır. Genel olarak 3-6 ay kadar süre sonra botulinum etkilerinin kaybolduğu düşünülmektedir.
İdrar inkontinası tedavisine botoxun yeri ve faydası olup olmadığı hâlen tartışmalıdır.
- Diğer tedavi yöntemlerine cevap vermeyen ve çok şiddetli şikayetleri olan hastalarda botulinum denenmesi önerilmektedir. Ancak etkilerinin geçici olması nedeniyle rutin kullanımda kabul edilmiş değildir.
Elektrik Stimülasyonu (Elektrikle Uyarılma)
Sıkışma tipi idrar kaçırma tedavisinde birkaç tip elektrik stimülatör cihazı mevcuttur. Bunlar içinde ameliyatsız şekilde basit uygulanan cihazlar olabildiği gibi cerrahi yöntemle cilt altına yerleştirilen cihazlarda bulunmaktadır.
Ayaktan Hastalarda Uygulanan Stimülatörler
Perkütan Tibial Sinir Stimulatörü: Cihaz, saç teli kalınlığında özel iğnelerin ayak bileğinden geçen Tibial sinir içerisine yerleştirilmesi ile çalışır. Tibial sinir omurilikte mesaneyi etkileyen sinirlerle beraber yan yana seyretmektedir. Elektriksel stimülasyon cihazı bu sinir boyunca sinyaller gönderir. Sinyaller ve tedavi sırasında hasta ağrı hissetmez. Bu uyarılar sayesinde hastanın sık idrara çıkma ve tuvalete yetişmek için çabalama semptomlarının azalması hedeflenir. Tedavi haftada 1 ya da 3 kez 6 hafta boyunca uygulanır. Literatürde %50’yi aşan başarılı sonuçlar bildirilmektedir. Yan etkisi yoktur. Özellikle ilaç tedavisine yardımcı olarak uygulandığında başarı oranını çok arttırmaktadır.
Cerrahi Yerleştirilen Simülatör
Cerrahi yerleştrilen stmülatörler
Sacral nerve stimulator (sacral sinir stmülatörü) adı verilen bu cihaz, kalp ritmini düzenleyici piller büyüklüğünde bir cihazdır. Cihaz cilt altında kalça üzerine yerleştirilir. Cihazın kabloları sakral sinir adı verilen ve kalça kemiği üzerinde yer alan sinirlere yerleştirilir. Cihazın elektrik sinyalleri sakral siniri uyarır. Böylece mesaneye giden sinirlere de uyarı gönderilerek sıkışarak idrar kaçırma, idrara aşırı sıkışma, sık idrara gitme, idrar yapamama gibi hastalıkların önlenmesi amaçlanır.
Tedavinin nasıl işlediği konusunda bir fikir birliği yoktur ve etkinliği bilimsel olarak tam kanıtlanmamıştır. Ancak birçok hasta üzerinde çok olumlu etkileri olduğu bildirilmiştir. İşlemin potansiyel riskleri cihazın yerleştirildiği yerde devamlı bir ağrı (kalçalarda ağrı), zaman içerisinde cihazın cilt altında yer değiştirmesi, cihazın enfekte olması gibi problemlerdir.
Stres Tipi İdrar Kaçırma İçin Tedavi,
Pelvik Kas Egzersizleri
Kegel egzersizleri olarak da bilinen pelvik tabandaki kasları uyarıcı egzersizler stres tipi idrar kaçırmada ilk uygulanması gereken tedavi yöntemidir. Bu tedaviler sayesinde pelvik taban güçlendirilerek idrar kaçırma önlenmeye çalışılır. Ayrıca bu egzersizler sayesinde sıkışma tipi idrar kaçırmaya neden olan ani idrar sıkışmaları oluştuğunda egzersizlerin yapılması bu ani sıkışmaların önlenmesinde yardımcı olmaktadır.
Kegel egzersizleri tedavide ilk basamaktır.
Vajinal pesser, silikondan imâl edilen elastik vajen içerisine koyulan bir avuç içine sığabilecek büyüklükte lastik cihazlardır. Pesser stres tipi idrar kaçırmayı önleyebilir. Cihaz vajen içerisinde devamlı kalıcı bir şekilde yerleştirilir. İstendiği zaman çıkartılabilir. Vajende kaldığı süre zarfında idrar kaçırmayı önler.
Vajinal pesser uygulaması
Hasta cihazın düzgün yerleştirildiğinde varlığını hissetmez. Pesser vajen içerisinde devamlı kalan bir cihazdır. Periyodik olarak temizlenmesi ve yıkanması gereklidir. Vajen içerisine düzgün yerleştirilmediği zaman irritasyon yapması ve yaralara sebep olması görülebilir. Özellikle cinsel olarak aktif bayanlarda cinsel ilişki sırasında pesserin çıkartılması gerekmekte ve bu kişilerin pesseri kendisinin yerleştirmeyi öğrenmesi gerekli olmaktadır. Ancak düzgün kullanılabildiğinde çok aktif ve etkili bir cihazdır.
Elektriksel Stimulasyon
Vajen içerisinden üretra etrafı sfinkter dokularına ve pelvik tabanı oluşturan kaslara elektriksel uyaranlar verilerek kaslar güçlendirilmeye çalışılır. Yeni nesil cihazlarla başarı oranı artmıştır. Genellikle haftada 2 kez 20 dakikalık seanslar uygulanır. %70-80 civarı başarı oranı bildirilmektedir. Hamilelerde, vajinal atrofi, vajinal enfeksiyonu olanlarda, pelvik organ sarkması olanlarda, kalp ritm bozukluğu ve kalp pili olanlarda uygulanmaz.
Manyetik Sandalye Uygulaması
Özel bir sandelyede üretilen manyetik dalgaların mesane ve pelvik taban kaslarında kasılıp gevşeme yaparak kasları güçlendirmesini amaçlar. Kegel egzersizlerini yapamayan hastalar için önerilir. Kullanımı kolay olmasına rağmen spiral kullanan, kalça protezi olan, kalp ritim bozukluğu olan hastalarda kullanılmaz. İlk raporlarda %80’e varan başarılar rapor edilmişse de uzun süreli izlemlerde popülaritesini kaybetmiştir. Haftada 2 kez 8-10 hafta süre ile uygulanır.
Kadınlarda İdrar Kaçırma da İlaç Tedavisi
Duloxetin Üretral sfinkter tonusunu arttıran bir üründür. Aynı zamanda bir antidepressandır. 20 ve 40 mg dozlarda sırasıyla %55 ve %60 civarı etkinliği olduğu belirtilmiştir. Stress tipi idrar kaçırmada günümüzde ilk tercih edilen ilaç tedavisidir.
Cerrahi Tedaviler
Stres tipi idrar kaçırmada en başarılı tedavi yöntemi cerrahi tedavilerdir. Yaşa bağlı olmaksızın %90-95 civarında başarı oranı bildirilmektedir. Stres tipi inkontinansının tedavisinde çeşitli cerrahi yöntemler denenmiştir. İlk olarak 1914 yılında Anterior Colporafi adı verilen basit ancak uzun dönem sonuçları yetersiz bir teknik tanımlanmıştır. 1965 yılında Burch operasyonu tedavi başarısını arttırmış ancak batın açılarak yapılan ve komplikasyon oranları yüksek olan bir yöntem olduğundan alternatif arayışlar devam etmiştir. 1991’de Burch operasyonu batın açılmadan laparoskopik yapılmaya başlanmışsa da stress inkontinans cerrahisindeki devrim Sling (askı) operasyonlarının geliştirilmesi ile olmuştur.
Sling operasyonları çeşitli evrimlerden geçmiştir. Günümüzde tüm Ürojinekoloji camiası tarafından kabul edilen ve önerilen yöntem TOT (Trans Obturatuar Tape) uygulamasıdır.
Genel olarak çocuk doğurma ihtimali olan bir kadınlara cerrahi tedavi önerilmez. Özellikle vajinal doğumların, yapılan cerrahi üzerinde olumsuz etkisinin olacağı ve hastalığın tekrar etmesine neden olabileceği düşünülür.
Ancak sadece normal vajinal doğum değil, hamilelik de pelvik taban üzerinde olumsuz etkilere neden olarak cerrahi başarıyı olumsuz etkileyebilir. Bu yüzden hamilelik planlamayan hastalarda cerrahi uygulanması önerilmektedir.
Kadınlarda idrar kaçırma
