Böbrek Taşları
Böbrek taşları, idrardaki sıvı dengesinin bozulması sonucu meydana gelen küçük kristal parçacıklarının birleşmesiyle oluşur. Genetik nedenler ve enfeksiyonlar da taş oluşumunun nedenleri arasında yer alır. Kişinin yaşamı boyunca taş hastalığına maruz kalma riski %10’dur.
Taşın boyu, yeri, yoğunluğu önemlidir
Tedavi öncesinde mutlaka “kontrastsız spiral BT” ile taşın özellikleri (boyu, yeri, yoğunluğu gibi) ve endoskopik müdahale gerektirdiğinde ise mutlaka “İVP” ya da “CT-ürografi” ile idrar kanallarının özellikleri ve taş ya da taşlar ile ilişkisi değerlendirilir.
Tedavi: NOTES ya da PNL Tekniği
Taşın yapısı, büyüklüğü ve yeri yanında hastanın sağlık durumu ve diğer özelliklerine (kilo, geçirilmiş ameliyatları gibi) göre tedavi yaklaşımları hasta ile paylaşılmaktadır. Ancak burada sunulan tüm ameliyat tekniklerinin endoskopik olduğunu belirtmemiz gerekiyor. Bu endoskopik girişim taşın; yeri, cinsi, sayısı ve büyüklüğüne göre NOTES (Natural Orifices Transluminal Endoscopic Surgery) tekniği ile ya da büyük ve çok sayıdaki sert taşlarda belin arka bölgesinden böbrek içine çok minik bir delikten yerleştirilen boru içinden sokulan endoskopik cihazlarla PNL (Perkütan Nefrolitotomi) denilen bu işlem gerçekleştirilmektedir. NOTES, doğal vücut deliğinden; yani idrar yaptığımız delikten girilerek yapılan tekniktir. Bu delik yerine göre 0.5 cm ya da 1 cm çapında olabilmektedir. Son dönemde PNL tekniği, mini ve mikro PNL teknikleri ile sadece bir iğne içinden böbreğe girilerek gerçekleştirilmektedir. Kıvrılan, içinden lazer ve basket yakalayıcıların geçebildiği çalışma kanalı olan endoskoplarla idrar kanalından girilerek böbrek içindeki her cepçiğe ulaşılır. Daha sonra lazer ile vücut içinden taşlar güvenle kırılarak temizlenir.
Taşsızlık Sağlanabilir mi?
Her böbrek taşında taşsızlık (tümüyle taştan arındırma) sağlanması esastır. Bunu sağlamak için teknikte ısrar etmemek ve taşın tek seansta en etkin şekilde tümüyle en yüksek oranda temizleyecek yöntem hasta ile paylaşılmalıdır. Büyük, sert ve riski yüksek (enfeksiyon taşı, sistin taşı gibi) taşlarda NOTES tekniği yerine daha kesin taşsızlık sağlayacak PNL tekniği hastaya sunulması daha faydalı olacaktır.
Taş Oluşumunu Sağlayan Tüm Nedenlerin Araştırılması
Sistem tümüyle taşsız kalmalı ki; böylece bir sonraki adım olan taş oluşumunun engellenmesi tedavileri hastaya sunulmalıdır. Buna “Metaflaksi” denir. Taşa yönelik endoskopik tedavi sonrasında taşsızlık sağlandıktan 1 ay sonra hastalar taşın kimyasal yapısının analizi ile birlikte metabolik analiz’e alınır. İdrarda ve kandaki taş oluşum riski taşıyan maddeler, taş oluşumunu engelleyen maddeler ve idrarın diğer kimyasal özellikleri değerlendirilir. Gerekirse, bulunan risk özelliklerine göre belirlenen 10 günlük diyetlerin (pürinden fakir, oksalattan fakir, kalsiyumdan fakir diyet gibi) sonrasında analizler tekrarlanır ve diyet, ilaç tedavisi, vitamin desteği gibi taş önleyici tedaviler programlanmaktadır.
Taş Önleyici Tedavi İçin Metabolik Analiz Önemli
Unutulmamalıdır ki; taş önleyici tedavi (metaflaksi) sağlık, sosyal ve çalışma yaşamında kişideki taşa bağlı riskin azaltılmasında çok önemlidir. Taş düşürmüş bir kişiye ezbere kalsiyumlu yiyecekleri tüketme demek, bazen bırakın taşın oluşumunu azaltmayı, daha da artırabilir. Sadece “bol su için” denildiğinde taş hastalığı geçirmiş bir kişide 5 yıl içinde tekrar taş oluşma riski %45-50’dir. Metaflaksi ile bu oran %10-15’e düşürülebilir. Taş hastalığında “metaflaksi” çok önemlidir. “Nasıl bir metaflaksi?” planlanmasında ise; “metabolik analiz” mutlaka yapılmalıdır.
